***نسيم معرفت***

بسم الله الرحمن الرحيم

يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَي أَحْسَنِ الْحَالِ

نوروز فصل شکفتن و خارج شدن از خمودي و پژمردگي است … نوروز حرکت و جنبش و رستاخيز در طبيعت است…. نوروز يعني حيات دوباره و حرکت به سوي رشد و تعالي …نوروز يعني داشتن صفات و سجاياي عاليه انساني … نوروز روز خداشناسي و رسيدن به کمال مطلق است…

آفرينش همه تنبيه خداوند دل است

دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار

دو آيه از آيات قرآن کريم در سوره حج متناسب با فصل بهار و نوروز است، يکي آيه «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّهً إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ . آيا نديدي خداوند از آسمان ، آبي فرستاد ، و زمين ( بر اثر آن ) سرسبز و خرّم مي گردد؟! و خداوند لطيف و آگاه است. (سوره حج آيه 63)

و ديگري در ابتداي سوره حج که مي‌فرمايد:«… وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَهً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهيجٍ . … ( از سوي ديگر ، ) زمين را ( در فصل زمستان ) خشک و مرده مي بيني ، اما هنگامي که آب باران بر آن فرو مي فرستيم ، به حرکت درمي آيد و مي رويد و از هر نوع گياهان زيبا مي روياند! ( سوره حج آيه 5)

ريشه تاريخي نوروز، به پنج هزار سال قبل در عصر باستان بر مي‌گردد و نوشته اند کسي که نوروز را پايه گذاري کرد جمشيد پسر طهمورث است .

جناب ابوريحان بيروني در کتاب «آثار الباقيه» در زمينه عيد نوروز مي‌فرمايد: مردم ايران در عصر باستان پنج روز را تعطيل ‌کرده و جشن مي‌گرفته‌اند، اول فروردين تا پنجم فروردين که جزو جشن هاي عمومي بود. همچنين روز ششم فروردين جشني خاص بود که مخصوص شاه و اطرافيان وي بوده است.

سؤال : آيا نوروز از نظر اسلام پذيرفته شده يا خير؟

حضرت آيت الله محمد حسين آل کاشف الغطاء در اين رابطه نظري دارند،و آن اين که عيد بر چهار قسم است، اول عيد ديني، دوم عيد مذهبي، سوم عيد ملي و چهارم عيد تکوين که عيد تکوين همان عيد عالَم وطبيعت است . اما در روايتي از امام هادي (عَلَيهِ السَّلامُ ) داريم که فرمود :اَلعِيدُ اَربَعَهُُ لِلشِّيعَهِ ، براي شيعه چهار عيد است : اَلأَضحي، اَلفِطر، اَلغَدير و الجُمُعَهُ، پس عيد ديني به معناي عام خود که مذهب را هم شامل مي‌شود، اين چهار عيد است(اَلأَضحي، اَلفِطر، اَلغَدير و الجُمُعَهُ ) و در تقسيمي که امام هادي (عَلَيهِ السَّلامُ ) کردند: بر مبناي تقسيم ديني بالمعني العام(اعم از عيد ديني و مذهبي) است، اما بنابرتقسيمي که آيت الله کاشف الغطاء کردند، چهار عيد داريم : عيد ديني، عيد مذهبي، عيد ملي و عيد تکوين (که همان عيد آفرينش و طبيعت و عالَم است). طبق تقسيم ايشان معلوم است که عيد ديني عبارتست از عيد قربان و عيد فطر، عيد مذهبي فقط غدير است که البته به نظرمن غدير براي همه است (واختصاصي به مذهب شيعه ندارد) و عيد طبيعت و آفرينش .

منظور حضرت آيت الله محمد حسين آل کاشف الغطاء از تقسيمي که ذکر شد اين بود که عيد نوروز جزو عيد عالَم و طبيعت و تکوين و آفرينش بوده و ربطي به شيعه و سني و دين اسلام و يا باستان هم ندارد . بر اين اساس، آنچه هست به طبيعت باز مي‌گردد وربطي به دين ومذهب ندارد . الته بايد توجه داشت که عيد نوروز عيدي باستاني و ملي است که رنگ اسلامي دارد و مورد تأييد اسلام مي‌باشد.

در رابطه با عيد نوروز مي‌توان به کتاب بحار الانوار جلد 59 مراجعه کرد که بسياري از روايات مربوط به عيد نوروز در آنجا ذکر شده است و يکي از اين روايات، روايت مُعَلّي بن خُنَيس مي باشد که از شاگردان فدايي امام صادق (عَلَيهِ السَّلامُ ) است و در راه دفاع از اسلام و ولايت اهل بيت (عَلَيهِمُ السَّلامُ ) به شهادت هم رسيد . در زمان حکومت عبد الله سفاح اولين خليفه عباسي فرماندار مدينه ايشان را دستگير کرد و گفت که نام شيعيان را بگو و ايشان درجواب گفت: حتي اگر شيعيان زير پاي من باشند من قدمهايم را جابجا نمي‌کنم لذا ايشان را به دار زدند و به شهادت رساندند . مرحوم مجلسي بخشي از روايات مربوط به نوروز را از مُعَلّي بن خُنَيس نقل مي‌کند . يکسري از روايات وارده در باب نوروز ، نوروز را مخدوش کرده و جشنِ نوروز را رد مي کند و طبق اين روايات، عيد نوروز مردود است، اما علامه مجلسي مي‌فرمايد: روايات مُعَلَّي بن خُنَيس مورد اعتماد، ممدوح و ثِقَه است و سند روايات ايشان درست و محکم و صحيح مي باشد، بنابراين روايات ديگر در باب نوروز نمي‌توانند با روايات مُعَلَّي بن خُنَيس مقابله کنند.

ممکن است سؤال يا توهم شود که طبق برخي از روايات ، نوروز مورد تأييد اسلام و اهل بيت ( عليهم السلام) نيست ؟! در پاسخ به اين مطلب عرض مي کنم که اگر روايات جلد 59 بحارالانوار را بررسي کنيم، مشخص مي‌شود که نوروز در اسلام چه جايگاهي دارد؟ منصور دوانيقي (لَعنَهُ الله عَلَيه)، امام صادق (عليه السلام) را دعوت مي‌کند و مي‌گويد يابن رسول الله امروز اول نوروز است شما اينجا جلوس بفرماييد تا آقايان هدايايي که مي‌آورند و تبريک مي‌گويند، شما هم حضور داشته باشيد. امام(ع) امتناع مي‌کند و مي‌فرمايند: من به روايات جدم رسول الله مراجعه کردم و روايتي مبني بر تأييد نوروز نديدم، بلکه اسلام آيين نوروز را محو کرد. اين يعني مخدوش شدن نوروز و آنهايي که نوروز را رد مي‌کنند، يکسري از اين روايات را مي‌گيرند، منصور دوانيقي ايشان را قسم مي‌دهد که شما را به خدا اينجا بنشينيد و امام(ع) ناچاراً نشستند؛ مرحوم مجلسي در ادامه مي‌فرمايد: روايات مُعَلَّي بن خُنَيس از نظر استحکامِ سند بالاتر از اين روايتي است که اشاره شد. نظر بنده اين است که از اين روايت هيچ خدشه اي بر نوروز فهميده نمي شود . بنده که به همه روايات جلد 59 اشراف داشتم و مسائل را در ذهن داشتم به اين نتيجه رسيدم که امام (ع) مي‌خواهند بفرمايند: اسلام آيين نوروز و سنت ايرانيان را محو نکرد بلکه خرافات و شرک‌هايي مربوط به نوروز و جشن نوروز را محو کرد و تعبير امام هادي ع که فرمود :اسلام ، آيين نوروز را محو کرد ، مرداش ، محو کردن شرک وخرافاتي بود که همراه نوروز بوده نه اينکه اسلام اصل نوروز را محو کند.

پس بايد گفت که کار اسلام نسبت به برخي از چيزها ، تصفيه و پاکسازي است . اسلام گاهي بعضي از امور را به طور کل رد کرده و گاهي نيز پاکسازي مي‌کند به اين معني که اصل مساله ومطلب را قبول دارد ولي جوانب انحرافي وباطل آن را رد مي نمايد . مثل نوروز که اسلام اصل آن را که همراه با شکفتن طبيعت و ديد وبازديد وصله ارحام و نظافت وپاکي ظاهري وباطني …مي باشد رد نمي کندبلکه امور باطل وانحرافي آن را نفي مي نمايد . رواياتي که از مُعَلَّي بن خُنَيس وارد شده و علاّمه مجلسي هم آنها را تأييد مي‌کند در واقع نشان دهنده عظمت نوروز است، و اين روايتي که نقل شد هم به صورت نفي بِالکُلّ نسبت به نوروز نبوده بلکه اسلام خرافات و انحرافاتي را که همراه نوروز باشد نفي نموده است .

بايد توجه کنيم که آيا مطلبي بي پايه و اساس مي‌تواند پنج هزار سال قدمت داشته و خوبان و بدان عالَم به آن توجه داشته باشند؟ آيا ما مي‌توانيم اثبات کنيم که در اين پنج هزار سال همه کساني که از نوروز حمايت کردند، افراد ناداني بوده اند؟ خير . اولاً ايرانيان مردمي هوشمند بودند و الان هم هوشمندي خود را به جهان و جهانيان نشان مي‌دهند، اين قرينه و کاشف از آن است که در نوروز چيزهاي بسيار خوبي نهفته است که مورد تأييد اسلام نيز هست .، پس در يک نظر ما به اين نتيجه مي‌رسيم که از ديدگاه اسلام، مطالب مثبت نوروز صد در صد مورد قبول و تأييد است .

سؤال : مضمون روايت مُعَلَّي بن خُنَيس در باره نوروز چيست؟

مُعَلَّي بن خُنَيس در روز نوروز به محضر امام صادق(ع) شرفياب مي‌شود حضرت از وي مي‌پرسد که امروز چه روزي است؟ ايشان مي‌گويد من شنيده‌ام ايرانيان اين روز را جشن گرفته و به هم تبريک مي‌گويند و هديه مي‌دهند، امام فرمودند: بله امروز نوروز است و نوروز از چيزهاي کُهن است، نوروز روزي است که خداي تعالي با بندگان خود ميثاق بست و از آنها پيمان گرفت که غير از خدا را نپرستيده و براي او شريکي قائل نشوند، نوروز روزي است که خداي تعالي باد را آفريد . روزي است که خداي تعالي زمين را خلق کرد و باران را ايجاد کرد، روزي است که غدير در آن صورت گرفت، نوروز روزي است که قائم آل محمد(ع) در آن روز ظهور خواهد کرد و روزي است که ابراهيم بتهاي قومش را شکست، نوروز روزي است که پيغمبر(ص) امير المؤمنين(ع) را بر شانه هاي خود قرار دادند و در پشت بام کعبه هر بتي بود را بر زمين انداخته و آنها را خُرد کردند.

در روايت ديگري مرحوم مجلسي نقل مي‌کند نوروز روزي است که حضرت آدم(ع) خلق شد و هر کسي در نوروز از خدا حاجتي طلب کند، حاجت او روا خواهد شد. سند اين روايات قوي است و شيخ بهايي و ديگران براي شخصيت مُعَلَّي بن خُنَيس و سند وي اهميت قائل هستند، وقتي في الجمله اين روايات را قبول کنيم، مي‌بينيم نوروز در نظر بزرگان ديني ما مثبت است.

نوروز روز دعوت به توحيد است

بنده به عنوان يک شهروند ايراني به نوروز افتخار مي‌کنم، در روز چهارم اسفند 1388 برابر با 23 فوريه 2010 ميلادي در سازمان ملل متحد، قطعنامه اي را گذراندند و گفتند که در 21 مارس برابر با اول فروردين روز جهاني نوروز خواهد بود، اين افتخار ايران است، کسي نگويد که شرک را جهاني مي‌کنند، خير، ما توحيد را جهاني مي‌کنيم، وقتي روايات جلد 59 بحار را بررسي مي‌کنيم مي بينيم که نوروز روز دعوت به توحيد وتفکر در آفرينش است . نوروز ،روز صفا وصلح ومحبت و احسان ونيکي و… است ، بر اين اساس است که در سازمان ملل نوروز ايرانيان، به عنوان روز جهاني نوروز شمرده مي‌شود، ما (از طريق نوروز )چه چيزي را به دنيا ثابت مي‌کنيم؟ ما از طريق نوروز پيام صلح و صميميت، اتحاد و انسان دوستي، حريت و آزادگي، خدا دوستي و حتي اهلبيت(ع) را به دنيا مي رسانيم و معرفي مي کنيم . در حال حاضر گستره نوروز شامل ايران، هندوستان، کشورهاي قفقاز، آسياي ميانه و بخشي از مردم سوريه و عراق به خصوص قسمت هاي تُرک نشين اين کشور ها مي باشد. گستره جغرافيايي نوروز پيام دارد و پيام آن اين است که ما مي‌توانيم جهان را به سوي صلح ببريم . پهنه جغرافيايي نوروز بسيار گسترده است و وقتي نوزوز در سازمان ملل عنوان روز جهاني را به دست مي‌آورد و در کشورهايي مثل چين و هندوستان براي نوروز اهميت قائل هستند مي‌توانيم پيام صلح و نوع دوستي را از طريق اين روز به همه جهانيان برسانيم، سُفَراء ايران در کشورهاي ديگر و مبلّغين ما که به قاره‌ها و کشورهاي ديگر مي‌روند مي‌توانند پيام نوروز را براي همه بيان نمايند، نوروز با طبيعت انسان ها سازگار است چه آنهايي که مسلمان باشند وچه غير مسلمان . همه انسان ها با هر گرايشي نوروز را با زيبايي ها وخوبي هايي که دارد دوست مي دارند. اگر نوروز را با خوبي ها وزيبايي هايي که دارد به دنيا معرفي کنيم مردم عاشق نوروز خواهند شد و چون نوروز با فرهنگ ايران تبيين مي‌شود عاشق ايران نيز خواهند شد و به دنبال آن علامند به فرهنگ اصيل ايران و اسلام و اهل بيت ( عليهم السلام) مي شوند . همين مسأله ثبت نوروز در سازمان ملل، به اين معني است که نوروز همراه با فرهنگ اصيل ايراني و اسلامي ثبت شده است . ايران با قِدمت و فرهنگ اصيلي که دارد هميشه در دنيا مطرح بوده است و بر سرِ درِ سازمان مِلَل شعر معروف شيخ اجلّ سعدي شيرازي را نصب کرده اند که فرمود :

بني آدم اعضاي يکديگرند

که در آفرينش ز يک گوهرند

چو عضوي بدرد آورد روزگار

دگر اعضاء را نماند قرار

اين بيت شعر از سعدي يک دنيا پيام براي صلح و دوستي و محبت در سطح جهاني دارد .

سؤال : در نوروز به چه اموري توجه کنيم؟

يکي از چيزهايي که در نوروز بايد به آن توجه شود، مسافرت است در شعري منسوب به امير المؤمنين(ع) آمده که

تَغَرَّبْ عَن الأَوْطَانِ في طَلَبِ الْعُلُى

وَسَافِرْ فَفِي الأَسْفَارِ خَمْسُ فَوَائِدَ

تَفَرُّجُ هَمٍّ، وَاکْتِسابُ مَعِيشَه ٍ

وَعِلْمٌ، وَآدَابٌ، وَصُحْبَه ُ مَاجِدِِ

براي کسب مجد و عظمت از وطن خود دور شو و سفر کن که در مسافرت پنج فايده است : برطرف شدن اندوه ، به دست آوردن روزي و دانش و آداب زندگي و هم نشيني با بزرگواران .

مستدرک الوسائل، ج8، باب استحباب السفر.

مسافرت آثار بسيار مثبتي در زندگي و روح و روان و نگرش و ديد انسان بوجود مي آورد . در آيات و روايات به سير وسياحت توجه خاصي شده است . در شعري که منسوب به علي ع است و در بالا ذکر کردم آن حضرت مي فرمايد : در مسافرت پنج چيز نصيب شما مي‌شود : 1-برطرف شدن اندوه 2- به دست آوردن روزي 3- دانش 4- آداب زندگي5- هم نشيني با بزرگواران .

عصر ما عصر اضطراب است، ساختمان هاي غير اسلامي در محيط شهر انسان را کلافه مي‌کند و روح و روان افراد را آزرده و رنجور مي نمايد ، همه اينها عارضه و آسيب دارد، اسلام مي‌فرمايد: مسافرت کنيد تا سالم بمانيد {قال رسول الله : سافِروا تَصِحُّوا يعني مسافرت کنيد تا سالم بمانيد. الدعوات (للراوندي) ،ص 76} . وقتي انسان يکسال در منطقه و مکاني خاص حضور داشته باشد و در تعطيلات نوروز هم مسافرت نکند، طبيعتا دچار مشکلات روحي مي شود و از نشاط و روحيه سالم برخوردار نيست ؟ مسافرت هم دو بخش است، کوتاه مدت و بلند مدت، حضرت آيت الله بهجت فرمود: مسافرت بدن را تنظيم مي‌کند، ايشان فرمود: شما مسافرت کنيد حتي براي رفتن به يک امامزاده، يعني مسافرت اين قدر ارزش دارد . مسافرت اقسامي دارد :1-مسافرت براي تحصيل 2- مسافرت براي زاد و توشه آخرتي مثل مسافرت به مکه معظمه و کربلا، 3- مسافرت براي تأمين معاش 4- مسافرت براي معصيت و خلاف که حرام و ممنوع است 5- مسافرت براي حلال، يعني تفرج و امور حلال.

**آسيب شناسي نوروز

متأسفانه نوروز مواجه با برخي خرافات و آسيب هاست که بايد آنها را کنار بگذاريم، مثل فخر و مباهاتي که افراد نسبت به هم انجام مي‌دهند و يا ريخت و پاشها و اسراف هايي که صورت مي پذيرد و يا خداي نکرده موسيقي مبتذل يا جوک هايي که شخصيت افراد ( مسلمان يا غير مسلمان ) را تخريب مي‌کند، لذا شوخي هايي که مربوط به اقوام بوده و به صورت پيامکي و مانند آن رد و بدل مي‌شود ممنوع و حرام است و بايد کنار گذاشته شود.

ديگر مسائلي که بايد در نوروز به آنها توجه شود،عبارتند از :

صله ارحام، نظافت عمومي و اجتماع، پوشيدن لباس نظيف و نو، رفتن به زيارت بزرگان و دانشمندان، مثلاً امام صادق(ع) فرمود: وقتي روز نوروز شد، غسل انجام داده و پاک ترين لباسهايت را بپوش و از بهترين عطرها استفاده کن. هديه دادن در نوروز سفارش شده، زيارت قبور اموات و خصوصاً شهدا سفارش شده . ايجاد نشاط و سرور، آشتي دادن در نوروز، شکر گزاري از نعمات الهي مثل باران و طبيعت، تفکر در آفرينش، با هم بودن مورد سفارش است . توجه داشته باشيم که گاهي خود با هم بودن و در کنار خانواده و عزيزان و آشنايان بودن برکاتي دارد . نوروز فرصتي است که خانواده‌ها مي‌توانند در کنار هم باشند و عاطفه اي را که در ضميرشان است به همديگر نشان دهند . در نوروز دعاي خير براي ديگران و جوانان و کشور و رهبر عزيز ما حضرت آيت الله خامنه اي و … شود ، نوروز تجديد قوا براي کار در طول سال است، خانه تکاني ظاهر و باطن است، نوروز شستشوي کينه‌ها از سينه هاست، نوروز توجه کردن به بچه هاست، بچه‌ها حق دارند که در نوروز برايشان لباس مناسب تهيه شود و به آنها عيدي داده شود و …

سيداصغرسعادت ميرقديم لاهيجي